Çocuklarda Nöro Gelişim ve Egzersizler

Nöro Gelişim Nedir?

Nöro gelişim anne karnında başlayan beynin ve sinirsel sisteminin olgunlaşması ve gelişmesi sürecidir. Nöro gelişim süreci bir ömür boyunca değişiklikler yaşamaya devam eder. Nöro gelişim sürecini çevresel, genetik ve sosyal olmak üzere neredeyse her şey etkiler.

Bu etki doğuma iki ay kala başlar ve yaşamımız boyunca en süratli dönemini 7-8 yaşlarına kadar devam ettirir. Bu nedenle bu dönemin iyi değerlendirilmesi, gelişimin desteklenmesi ve üzerinde durulması gereken önemli bir zaman aralığıdır. Değişimin ömür boyunca sürdüğünü bilsek de daha beyin bağlarının gelişim aşamasında, henüz yeni yeni oluşurken müdahale en kolay ve kısa sürede sonuçlar üretebilecek zamandır.

Nöro gelişim bir bireyde motor beceriler, sağlıklı beyin yapısı, ruhsal sıkıntılar, dil gelişimi ve zeka gelişimi gibi neredeyse hayatımızın tamamını etkileyen bir etmendir. Bu gelişim aşamaları ne kadar titizlikle takip edilirse ve dönemsel olarak nasıl desteklenmesi gerektiği bilinirse uzun süreç başarı ile inşa edilmiş olur.

Her bir bireyin gelişim sürecinin biricik olduğu bilgisini gözeterek dönemsel olarak çocukları takip etmekte fayda vardır. Aşağıda bahsedeceğimiz bir bireyin nöro gelişim dönemleri bazen erken bazen ise geç gerçekleşebilir. Bu nedenle her çocuğun nöro gelişim sürecinin farklı olabileceği kabulü ile değerlendirme yapmayı unutmamak gerekir.

Nöro Gelişim Dönemleri – Çocuklarda Nöro Gelişim ve Egzersizler

1. Yeni Doğan Dönemi (0 ve 2 ay aralığı)

Yeni doğan bu dönemde görme, işitme ve de dokunma gibi duyu organları hızlı bir gelişim gösterir. Bakım vereni tanır. Sesi ve yüzünü ayırt edebilir.

2. Bebeklik Dönemi (3 ve 12 ay aralığı)

Yabancı ve tanıdık kişileri ayırt edebilir. Yabancılardan çekinme ve tanıdıklara gülümseme gibi davranışları kazanır.

Bu dönemin sonlarına doğru kelime kullanımı başlar. Dil gelişimi bıgıldama ile başlar ve kelimelere doğru gelişim gösterir.

3. Erken çocukluk dönemi (1 ve 3 yaş arası)

Kendi başına yapabildiği aktiviteler artar. Yemek yemeği ve arkadaşları ile oyun oynama becerileri bu dönemde başlar. Ayrıca tuvalet eğitimi bu dönemde kazanılır.

4. Okul öncesi dönem (3 ve 6 yaşlar arası)

Bu dönemde çocuk ince motor becerilerde kendini gösterir. Grup oyunları ve birlikte bir şeyler yapmak gibi işbirlikçi oyunlara daha iyi uyum sağlar. Bu gelişim döneminde hayal gücü oldukça gelişir. Ve soyut düşünceler hayatına girer.

5. Okulun ilk dönemleri (6 ve 12 yaş arası)

Akranları ile ilişkileri artar ve grup içi dayanışma gelişir. Kendini bir gruba ait hissetme, duygu kontrolü ve empati düşüncesi gelişim gösterir. Okul içi başarı isteği önemli hale gelir ve bu amaç için uğraş başlar.

6. Ergenlik dönemi (12 ve 18 yaş arası)

Kişisel farkındalıkları gelişir. Kimliği, kim olduğu önem kazanır ve şekillenmeye başlar. Bu nedenle arayışları başlar ve gerçek bir kimlik oluşturma stresli bir dönemin nedeni olabilir. Diğer stresli ve büyük bir değişim olan hormonlarla ilgili etkiler sonucu beden yapısında değişimler olur. Fiziksel bu değişim duyusal ve sosyal konuları oldukça fazla etkileyebilir. Ayrıca bağımsızlık isteği keskin bir şekilde artar ve sosyal ilişkileri derinleşir.

Çocuklarda Nöro Gelişim ve Egzersizler

Doğumdan itibaren bireyin gelişim dönemleri nöro gelişim değişikliklerin sağlıklı bir şekilde ilerlemesi ile mümkündür.

Büyüme ve gelişim birbiri ile çok karıştırılan içeriklere sahiptir. Büyüme, kişinin zamanla hacminin artmasını ifade ederken gelişme, ise büyüme ile doğru orantıda biyolojik ve duyusal etmenleri kullanabilme becerisinin zamanla olgunlaşması anlamına gelir. Bu iki değişimin birbiri ile paralel bir süreç izlemesi önemlidir.

Büyüme için iyi beslenme ve fiziksel sağlık temel gerekliliktir. Gelişim için ise nöro gelişim egzersizlerinin kullanılması beyin için besleyicidir.

Günümüzde nöroplastisite ile ilgili araştırmalar gösteriyor ki doğumdan ölüme kadar doğru egzersizlerin etkisi ile beynimizde yeni bağların oluşması, gelişimini devam ettirmesi mümkün. Nöro gelişim egzersizlerinin bebeklik çağından itibaren doğru kullanımı ilerleyen yaşlara göre hem daha hızlı bir gelişim sunuyor hem de hayat kalitesini ileriki yaşlara kadar taşımanın konforunu sağlıyor. Çocuğunuzla yapabileceğiniz nöro gelişim egzersizleri ebeveyn ve çocuk arasındaki iletişimi kuvvetlendirdiği gibi beyin gelişimi için oldukça önem taşıyor. Bu basit nöro gelişim egzersizlerini şu şekilde sıralayabiliriz.

Nöro Gelişim Egzersizleri – Çocuklarda Nöro Gelişim ve Egzersizler

• İyi beslenme ve iyi uyuma

Büyüme için gerekli olan iyi beslenme nöro gelişim için de oldukça önemlidir. İyi beslenmek, sağlıklı besinler tüketmek, kaliteli ve düzenli uyku rutini fiziksel sağlık ve nöro gelişim için ilk başta sayılan unsurlardandır. Nöro gelişim için fiziksel olarak sağlıklı olmak ilk adım olarak değerlendirilebilir.

• Fiziksel egzersiz

Fiziksel egzersizler beynin farklı bölümlerini çalıştırdığı için yeni nöron oluşumunda ve bağlantılarında önemli bir yer teşkil eder. Bu sebeple düzenli olarak fiziksel egzersizleri çocuğunuzun hayatına entegre edebilirseniz, nöro gelişim süreci için besleyici olacaktır.

• Fikir üretme

Çocuğunuzla oyunlar oynarken, sadece bilinen yolları değil alternatif yolların üzerinde durmalısınız. Örneğin logolarla oynanılan bir oyunda klasiklerin dışında başka alternatifleri düşünmesini sağlamaya çalışın.

• Aktif katılım

Birlikte yapılan etkinliklerde çocuğunuzu edilgen bir pozisyonda bırakmamaya özen gösterin. Yapılan her eylemde katılımını sağlamak becerilerini geliştirmekte daha faydalı olacaktır. Birlikte yapılan her eylemde aktif rol sizin üzerinizde olursa verimli bir egzersiz olmaktan çıkacaktır.

• Yeni ve farlı etkinlikler yapma

Çocuğunuzla günlük etkinliklerinizin dışına çıkmak nöro gelişim açısından çeşitlilik sağlayacaktır. Ayrıca ilgisini diri tutmak ve merak uyandırmak açısından verimli olacaktır. Sürekli aynı park aynı arkadaş çevresi gibi rutinlerden arada çıkmak çocuk için yeni öğrenmeler ve sosyal çevrelere uyum sağlama konusunda fayda sağlar.

• Baskı uyulamadan stres yaşatmadan öğretme

Çocuklarda sıklıkla rastlanan özgüven problemi nedeniyle öğrenme güçlüğü cesaret kaybı gibi olumsuz davranışlar, genel olarak stres içinde bir şeyleri öğrenmeye çalışma ve baskı altında hissetmesi durumlarında olur. Bu şekilde bir öğrenme çocukta ketler oluşturabilir. Kendini öğrenmeye kapatması, cesaretini kaybetmesi olabilecek en olumsuz durumlardan biridir. Bu sebeple öğrenme ortamının huzurunu sağlamalısınız. Stres nöro gelişim için oldukça duraklatıcı olmakla birlikte geriye doğru kayba neden olur. Bu nedenle nöro gelişim egzersizleri uygularken olabildiğince sabırlı olmak en doğru tutum olacaktır.

• Zorluk derecesinin doğru seçilmesi

Yapılan etkinlikler yaşına ve de gelişim sürecine göre seçilmelidir. Her zaman çocuk yaşı için önerilen etkinliklere hazır olmayabilir. Gelişim süreci her birey için biriciktir. Bu nedenle çocuğunuzun yapabileceklerine odaklanmalısınız. Büyük hedeflere hızla ulaşmak yerine küçük adımlarla, öğrenmeye küstürmeden ilerlemek en sağlıklısı olacaktır. Sıralanan maddelerin hepsinde olduğu gibi bu dönemde ebeveynin sabırlı olması değerlidir.

• Problem çözme kazanımı

Çocuğun yaşadığı problemler karşısında hemen yardımcı olmaya çalışmadan kendisinin düşünmesine zaman tanıyın. Unutmayın nöro gelişim sürecinde beynin yeni çözümler üretmesi için çabalaması nöro gelişim egzersizlerin temel kuralıdır. Alternatifler düşünmeli çözümler hakkında kafa yorması beynin zorlanmasına böylelikle yeni bağlantılar kurarak duruma uyum sağlamaya çalışmasına neden olur. Sorunun hala çözülememesi durumunda problemin çözümünü ona da öğreterek devam etmelisiniz. Yaşıtlarının yaşadığı zorluklar karşısında “Bu durumda sen bu problemi nasıl çözerdin?” gibi sorularla kendi çözümlerini sunmasını sağlamalısınız. Nöro gelişim egzersizlerinin en önemli sorularından biri “Nasıl?” sorusudur. Yeni alternatifler üretmek için en verimli teşvik edici kalıplarından biridir.

• Doğru zamanda doğru etkinlik

Nöro gelişim egzersizlerinin zamanı önem taşıyan etmenlerden biridir. Doğru zamanda beslenme ve uyuma, doğru zamanda ve uygun mekanda etkinlik yapma öğrenme açısından verimi arttırır ve disiplini tesis eder.

• Motivasyon ve mücadele

Çocuğu doğru oranda motive etmek ebeveyn için ve çocuğun geleceğinde kendi ile ilgili yaşayabileceği hayal kırıklıklarını en aza indirmek için önem taşır. Doğru övgü ve doğru motivasyonla meydan okumalı ve gayret göstermesi için onu yüreklendirmek çözüm aramak ve atılımcı ve aktif olması için faydalı olacaktır.

• Geçmiş öğrenmeler ve hafıza

Daha önce yaşanmış anılar ve öğrenilmiş bilgilerin hatırlamasını sağlamak hafızanın kontrol edilmesi ve gelişimi için önemlidir. Bir sonraki bilgiye adım atabilmek için çocuk geçmiş öğrenmelerini değerlendirmeli ve önündeki yeni öğrenmede bunları kullanabilmelidir. Bu yüzden yeterli süre aralıklarında sürekliliği olan ve gittikçe zorlaşan etkinliklerin uygulanması öğrenmede hafızadan yardım almasını ve bunun önemini farkına varmasını sağlar. Bu da hafızayı desteklediği için nöro gelişim egzersizlerinin önemli bir etmenidir.

• Çoklu duyuların kullanılması

Tatma, görme, koklama, dokunma ve duymanın aynı anda aktif olduğu etkinlikler yapma nöro gelişim için oldukça yararlıdır. Beynin farlı bölümlerini aynı anda aktif eder ve nöro gelişim için etkili bir katkı sağlar.

Sıralanan bu etkinlikler oldukça kolay ve uygulanabilir Çocuklarda Nöro Gelişim ve Egzersizler ‘dir. Bunların çocuğun kritik süreçlerinde yapılması birey için fazlasıyla önemlidir. Çocuğunuzun gelişimini desteklemek, ileri yaşlarına iyi bir temel oluşturmak için yapılacak nöro gelişim egzersizleri çeşitlendirilebilir. Yapılması gereken ana hedef beynin yeni şeyler öğrenmeye zorlanması yeni deneyimler yeni problemlerle karşılaşması böylelikle nöro gelişim sürecini sağlık bir şekilde geçirmesini sağlamaktır. Bu çerçevede yaratıcı birçok etkinlik planlanabilir.